2014, Türkiye-Polonya arasındaki diplomatik ilişkilerin 600.yılı. Polonya’da neler oluyor hala daha bilmiyoruz fakat Türkiye’de bu yıldönümü oldukça ‘aktif’ geçiyor. Yıl boyunca özellikle sanat alanında süren etkinliklerin sonuncusu ve sanırım en başarılısı Pera Müzesi’nde başladı.
Prof. Dr. Tadeusz Majda küratörlüğünde düzenlenen “Polonya Sanatında Oryantalizm” sergisi Polonya sanatındaki oryantalist eğilimlere odaklanıyor. Özellikle resim başta olmak üzere sergideki eserlerde desen, tekstil ve gravürlerde Osmanlı’nın izlerini görmek mümkün.
Sergi Polonya Cumhuriyeti Kültür ve Ulusal Miras Bakanlığı desteğiyle ve Varşova Ulusal Müzesi işbirliğiyle düzenleniyor. Pera Müzesi’nin titiz girişimleriyle birlikte sergi için Varşova, Krakow, Poznan, Wroclaw Ulusal Müzeleri, Varşova Üniversitesi Kütüphanesi ve Lazienki Kraliyet Müzesi’nin yanı sıra İstanbul Askeri Müzesi, Suna ve İnan Kıraç Vakfı Oryantalist Resim Koleksiyonu’ndan toplam 188 eser sanatseverlerin beğenisine sunuldu.
İki ülke arasında, Haçlı ordularında çok sayıda Polonyalı askerin yer almasıyla başlayan tanışıklık, Osmanlı ve Polonya’nın doğrudan karşı karşıya geldiği Mohaç Meydan Savaşı’yla had safhaya ulaşmış, Macaristan’ın büyük bir bölümünü ele geçiren Osmanlı’nın Polonya ile komşu olmasıyla bu tanışıklık büyük bir etkileşime dönüşmüş. Osmanlı Devleti’nin Lehlerle girdiği bu mücadelelerin yansımaları Polonya sanatında, özellikle de resimde kendini gösteriyor.
Tartışmasız sergideki eserlerde öne çıkan resimlerin teması savaşlar! Aslında Batı resminin genelini etkilese de yaklaşık 500 yıllık siyasi etkileşimin yaşandığı Polonya’nın resmini de savaşların süslemesi elbette ki kaçınılmaz. Özellikle kendi ülkelerinin tarihine odaklanan sanatçılar Viyana Kuşatması’nın da etkisiyle eserlerinde bunu sıklıkla işlemiş.İki ülkenin çarpışmalarını en çok öne çıkaran isim ise 1864-1876 yılları arasında Sultan Abdülaziz’in saray ressamlığını yapan Stanislaw Chlebowski. Ressamın doğu silahlarının renkleri dokuları ve süslemelerini öne çıkaran yağlıboya eskizleri , Abdülaziz’in talimatıyla yaptığı Varna Savaşı, Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’a Girişi ve Viyana Savaşı adlı tabloları bu kültürü bütünüyle harmanlamasından kaynaklanarak sergide bir adım öne çıkıyor.
Chlebowski,
Varna Savaşı, 1865-1875, Krakow Ulusal Müzesi
Sergideki eserlerde öncelikle savaş figürleri yer alsa da, harem, atlar, kıyafetler gibi eserler de yine oryantalizmin etkilerini görmek mümkün.
Franciszek Zmurko, Padişahın Emriyle, 1888, Varşova Ulusal Müzesi
Etkinliğin en başarılı eseri, serginin görseli de olan Zmurko’nın 1888 tarihli tuval üstüne yağlıboya resmi olan “Padişahın Emriyle.” Varşova Ulusal Müzesi’nden getirilen bu eser Batı’da da büyük bir hayranlıkla karşılanıyormuş. Görsel açıdan muhteşem olmasının yanı sıra resmin konusu da ziyaretçiyi büyülemeden geçmiyor. Bir kadın, haremde öldürülen bir kadın, kuvvetle muhtemel saray entrikalarına kurban gitmiş bir cariye. İşte bütün bunlar Zmurko’nun eserinin serginin gözdesi yapmaya yetiyor.
 |
| Jozef Brandt, Şahin Pazarı, 1886 |
Polonya Oryantalist resminin popüler motiflerinden birisi de atlar. Atlar, tarihi boyunca çok sayıda milletle savaşan Polonya’nın askeri alandaki kullanımının yanı sıra, Polonyalı üst sınıfın uğraşı olan avların da vazgeçilmez bir unsuruymuş.19.yüzyılda Polonya resmine girmeye başlamış ve resimlerde Türk bakıcılar tarafından idare edilen güzel atlar şeklinde tasvir edilmiş. Jozef Brandt’ın 1886 tarihli ‘Şahin Pazarı’ eserinde de bunu görmek mümkün. Özel bir koleksiyondan alınarak sergilenen bu eser oryantalizmi en yerinde gösteren eserlerden birisi.
“Polonya Sanatında Oryantalizm”, 18 Ocak’a dek sürecek. Sergiye paralel olarak yan etkinlikler de gerçekleştirilecek. Müze, Kasım-Aralık ayı boyunca başta Roman Polanski olmak üzere Polonya filminin en başarılı seçkilerini sunacak. Aynı zamanda 14 Kasım Cuma, 28 Kasım Cuma ve 19 Aralık Cuma tarihlerinde de “Polonya’dan Yeni Sesler” başlığı altında konser serisi gerçekleştirilecek. Çocuklar da unutulmadı! Pera Eğitim tarafından “Atölye Polska, Polonya Sanatını Keşfediyoruz” adı altında oldukça başarılı bir etkinlik var. 1 Kasım’da başlayacak programda 4-14 yaş arasında gruplandırılan çocuklar önce sergiyi gezecek, sonrasında Polonya sanatından etkiyle tasarım dünyalarını geliştirecek etkinliklere imza atacak.
